تحقیق نظام بودجه ریزی شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت

تحقیق نظام بودجه ریزی شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت

طی سالهای اخیر بودجه ریزی در شرکتهای دولتی خاصه در کشورهای درحال توسعه اهمیت زیادی کسب کرده است. اما متأسفانه در کتابها و جزوات بودجه، معمولاً توجه کمتری به این نوع بودجه ریزی شده است. و چون طرز عمل در بودجه شرکتهای دولتی اختلاف چندانی با بودجه ریزی شرکتهای خصوصی ندارد و به طور متعارف فنون مربوط به آنرا هم در محدوده اداره امور بازرگانی می شناسند. از یک سو با توجه به افزایش تعداد شرکتهای دولتی در کشورهای در حال توسعه و از سوی دیگر ارتباطی که این گونه شرکتها با برنامه های توسعه ملی و بودجه دولت دارند، باید توجه خاصی به بودجه ریزی این شرکتها مبذول داشت. لذا تجربه نشان داده است که نظام بودجه ریزی شرکتهای دولتی بدون شناخت آنها میسر نمی باشد...

اهمیت و نقش شرکتهای دولتی

تشخیص نقش مؤسسات تجاری دولتی در اقتصادهای مختلف کار دشواری است و این عمل بستگی مستقیم به حدود دخالت دولت در اقتصاد ملی دارد. در اقتصادهای برنامه ای (متمرکز) نقش این مؤسسات اهمیت زیادی دارد. اما در کشورهای دارای اقتصاد مختلط و غیر برنامه ای اهمیت مؤسسات تولیدی دولت، بستگی به سیاست ملی کردن صنایع عمده و همچنین مؤسسات تجاری و مالی دارد.

تأسیس و افزایش مؤسسات مورد گفتگو در کشورها دلایل مختلفی دارد ولی به طور عمده این دلایل ناشی از ایدئولوژی حکومتها و یا ناشی از عوامل اقتصادی صرف می باشد، دلایل اقتصادی را به شرح زیر می توان طبقه بندی کرد :

1 ضعف مالی و عدم اعتماد بخش خصوصی نسبت به بازگشت سرمایه در بخش های زیربنایی مثل تأسیس ذوب آهن و یا واگذاری اعتبارات کشاورزی.

2 تأسیس سازمان های منطقه ای در بعضی از بخشها به منظور ایجاد رفاه سریعتر و بیشتر مانند تأسیسات آب و برق، حمل و نقل که توسط شرکت های آب و برق منطقه ای و پایانه های حمل و نقل ایجاد و اداره می شوند.

3 نبود بازدهی آنی که سرمایه گذاران بخش خصوصی در پی آن هستند. نظیر راه آهن و بعضی از صنایع سنگین.

4 مشارکت دولت با شرکتهای خصوصی به منظور سرمایه گذاری در جهت توسعه اقتصادی کشور.

5 تأمین رفاه طبقات مختلف مردم بدون توجه به سود آنی و حتمی نظیر اتوبوسرانی و یا فروش نفت در تمام نقاط به قیمت واحد که توسط شرکت نفت اداره می شود.

6 ارشاد و حمایت بخش خصوصی و یا پرکردن خلاء میان عرضه و تقاضای برخی محصولات مورد نیاز عامه مثل غله و قند و شکر که امور مربوط به آنها به عهده سازمان غله، و سازمان قند و شکر واگذار شده است و به صورت شرکت دولتی اداره می شود.

7 کمک به خزانه عمومی از طریق عملیات انحصاری مالی و بازرگانی نظیر عملیات بانکها و شرکتهای بیمه و انحصار دخانیات که به وسیله شرکت دخانیات و شرکت سهامی بیمه که به صورت شرکت دولتی اداره می شود.

8 علت دیگر گرایش به خودکفائی کشورها است که دخالت دولت در امور تجارت را ناگزیر می سازد.

به عبارت دیگر می توان از یک طرف ارتباط استقلال سیاسی را با افزایش تعداد مؤسسات تجاری دولت عنوان کرد و از طرف دیگر چون کشورها برای توسعه و پیشرفت خود احتیاج به برنامه ریزی دارند. به ناچار در بخش های مختلف مبادرت به سرمایه گذاری می نمایند و بخش عمده ای از این برنامه ها نیز شامل بخش تجارت می شود و موجب افزایش این گونه مؤسسات می گردد.

امروز در تمام کشورها، مسئولیت تأمین و تضمین رشد و توسعه اقتصادی از وظایف دولتها بشمار می رود و ایجاد برقراری مؤسسات دولتی و به عبارت دیگر مشارکت دولت در امر تولید و توزیع مواد مصرفی یکی از مسائلی است که دراختیار دولت بوده و رشد اقتصادی را امکان پذیر می سازد.

طریقه تهیه و تنظیم بودجه شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت

بودجه ریزی در یک شرکت اعم از دولتی و خصوصی تقریباً شبیه هم بوده و تمام ضوابط و معیارهایی که در بودجه ریزی شرکتهای خصوصی مورد استفاده است در یک شرکت دولتی نیز مورد توجه و عمل قرار می گیرد. در این نوع بودجه ریزی، حسابداری بازرگانی و صنعتی نقش عمده ای را ایفا می کند و اصولا بر مبنای فرم های حسابداری، فرم بودجه ای تهیه و تنظیم می شود. برخلاف بودجه عمومی دولت (عادی و عمرانی) در پیش بینی هزینه ها دیگر مواد هزینه نقش عمده ای ندارد و اصطلاحات و عناوین حسابداری جایگزین مواد هزینه می شود. ولی قیمت تمام شده و استانداردها کمک مؤثری در برآورد هزینه ها بشمار می آیند. در موارد پیش بینی درآمدها هم صرفنظر از عوامل خارجی، (غیرقابل کنترل) عوامل داخلی نیز تأثیر عمده ای دارند.

در ایران دستورالعمل تهیه و تنظیم بودجه شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی تهیه و به سازمانهای زیربط ابلاغ می گردد لذا طرز تهیه و تنظیم بودجه شرکتهای دولتی از روی دستورالعملی که سازمان مذکور صادر می نماید در سال بودجه مورد استفاده قرار می گیرد.

1 پیش بینی درآمدهای شرکتهای دولتی و مؤسسات انتفاعی یکی از عوامل اصلی بودجه آنها است. زیرا بودجه زمانی به واقعیت نزدیک خواهد بود که در پیش بینی درآمدها دقت کافی شده باشد.

دقت در برآورد هزینه های هر مؤسسه نیز حائز اهمیت زیادی است. با این تفاوت که چون تشخیص و پیش بینی عوامل درآمد مشکل تر از پیش بینی عوامل مربوط به هزینه است باید در برآورد آن دقت بیشتری انجام گیرد و از آمارهای لازم و روشهای دقیق در این مورد حداکثر استفاده به عمل آید.

بنابراین هر مؤسسه باید به مقتضای شیوه کار و فعالیت و نوع کالای تولیدی با خدمات خود از روشهای صحیح و قابل قبول در پیش بینی درآمدها استفاده کند. این امر طی سه مرحله مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد و براساس نتایج حاصله از آن درآمدهای خود را در سال بودجه پیش بینی می کنند.

...