مقدمه:. 1 

فصل اول. 4

اهمیت جایگاه تحقیق حاضر.. ……4

الف) تعریف و تبیین موضوع :. 4

ب (اهداف تحقیق :. 6

پ) ضرورتهای تحقیق :. 7

ت)پیشینه موضوع :. 7

ث (فرضیه ها یا سؤالات اصلی و فرعی :. 9

سؤالات كلی (اصلی):.. 9

سؤالات فرعی :. 9

فصل دوم. 11 

اولین مركز جهانی برای عبادت.. 11

الف) علل شرافت كعبه بر بیت المقدس.. 21

ب) چگونگی كشف خانه خدا توسط ابراهیم :. 16

پ) آداب دخول كعبه:« أن لا تشرك بی شیئاً و...».. 17

ت) حكم نماز خواندن در كعبه:« والقائمین و الركع و السجود »   18

ث) چهار عمل برای زائران خانه خدا:(للطائفین و القائمین و الركع السجود).. 19

فصل سوم. 20 

وجوب حج.. 20

الف)اهمیت و فضیلت حج:(و لله علی الناس حج البیت).. 20

ب)قلمرو وجوب حج :. 24

پ)شرایط وجوب حج : " من استطاع إلیه سبیلاً ". 25

وجوب حج و عمره :. 27

الف)ضرورت اخلاص در حج : " و اتموا الحج و العمرة لله ". 27

ب)احكام محصور و مصدود : " فإن أُحْصِرْتم فما استیسَرَ من الهدی "     29

پ)حرمت سر تراشیدن برای محصور قبل از رسیدن قربانی به قربانگاه :  03

ت)تقدم عمره بر حج در حج تمتع :. 30

ث)حلیت محرمات احرام پس از اتمام عمره تا شروع مناسك حج :  13

ج)همگانی بودن حج.. 32

چ)آفات ترك حج :. 32

محورهای كلی اعمال حج:.. 34

1- عنصر زمان 34 

 2-عنصر مكان  35

ماههای حرام مایه قوام انسانها:.. 37

فصل اول. 39 

فلسفه ی احکام حج از دیدگاه آیات و روایات.. 39

فلسفه حج از دیدگاه امام علی ( علیه السلام )  در نهج البلاغه :  45

الف ) فلسفه و ره آورد حج :. 45

ب ) فلسفه حج:.. 46

پ ) وصیت امام علی ( علیه السلام )  به امام حسن و امام حسین ( علیه السلام )  پس از ضربت خوردن آن حضرت :. 46

ت ) رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج :. 46

سفارش به رفع نیازهای حجاج.. 49

ث ) حج در روایات رسیده از سایر ائمه معصومین ( علیهم السلام )   49

ج ) نتیجه گیری از احادیث :. 54

فصل دوم. 54 

فلسفه و اسرار عمیق حج :. 55 

1-بعد اخلاقی حج  55

2-بعد سیاسی . اجتماعی :. 60

3-بعد فرهنگی   :  63

4-بعد اقتصادی حج :………………….. 65

5.بعد حقوقی حج :.. 69

6.اصول بین المللی حج :.. 71

7.بعد جهانی حج :         ... 73

فصل اول. 76 

فلسفه اعمال و آداب حج.. 76

اسرار اعمال حج :.. 76

گستردگی مسائل و اسرار حج :.. 76

چرا كعبه ، كعبه است ؟.. 77

غسل احرام ؛ شستشوی گناهان :.. 80

جامه احرام ، جامه طاعت :.. 81

تلبیه.. 83

محرمات احرام :.. 88

نظارت مستقیم خداوند بر اعمال حج :.. 91

اشواط سبعه :.. 94

حجرالاسود :.. 96

حجر و مقام :.. 98

مقام ابراهیم :.. 98

حجر اسماعیل :.. 100

حطیم.. 001

ملتزم :.. 100

مستجار :.. 101

اركان كعبه :.. 101

آب زمزم ، جام طاعت :.. 102

صفا و مروه :.. 103

وجوب سعی میان صفا و مروه :.. 104

اسرار عرفات :.. 109

فضیلت و فلسفه عرفات :.. 111

وجوب وقوفین :.. 115

افاضه و كوچ به سوی مشعر :.. 118

منی ، سرزمین رسیدن به آرزوها :.. 119

رمی جمرات ؛ رمی هر شیطان و شیطنت :.. 121

قربانی ؛ سربریدن آز و طمع :.. 123

فلسفه قربانی :.. 124

اهمیت قربانی :.. 125

آداب قربانی :.. 126

تكلیف گوشتهای قربانی :.. 127

وجوب قربانی در حج تمتع.. 129

فصل دوم. 133 

حجّ مقبول :.. 133

روح و جان كعبه ولایت است :.. 134

حسن ختام. 138

منابع و مآخذ  140

=================

قسمتهایی از متن:

فلسفه و آداب حج از دیدگاه قرآن و سنت

چکیده: 

حج ، به معنای قصد ، آهنگ و حركت بوده كه در اصطلاح به قصد زیارت خانه خدا ، اختصاص پیدا كرده است..

هدف از این تحقیق و پژوهش ، بررسی فلسفه حج ، این واجب الهی ، از دیدگاه و منظر آیات قرآن كریم و روایات و سنت معصومین علیهم السلام می باشد و زمینه فلسفه و علل وجوب حج بیت الله الحرام و فلسفه آداب ومناسكی كه در ایام و شرایط مخصوص بر زائر خانه خدا واجب می شود . بررسی و تحقیق فوق از نوع كتابخانه ای می باشد .

منابع مورد استفاده با استمداد اصلی از كلام الله مجید ؛ منابع دست اول از تفاسیر قدیم وجدیدو كتب روایی مختلف و متنوع ، نهج البلاغه ،... وكتب جدید در زمینه حج می باشد و در ضمن از بررسی بعضی از پایان نامه ها و مطالب مندرج در ماهنامه و روزنامه ها و نیز غفلت نشده است .

این تحقیق شامل سه فصل می باشد:

در فصل اول به اثبات این كه كعبه اولین مركز جهانی برای عبادت است ، و سپس به علل وجوب حج و اهمیت و شرایط و ... آن پرداخته شده است  .

* در فصل دوم فلسفه احكام حج از منظر آیات و روایات بیان شده و در نهایت حج را از منظر ابعاد اخلاقی ، سیاسی - اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، حقوقی ، جهانی بررسی و تبیین شده است.

* در فصل سوم فلسفه اعمال و آداب حج از احرام و تلبیه و طواف و سعی و عرفات و مشعر و منی و قربانی به طور مفصل از دیدگاه آیات و روایات بحث و توضیح داده شده است .

و در پایان شرایط حج مقبول و این كه روح و جان كعبه ولایت است و حسن ختام پایان نامه خود را مزین به فرمایشات بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی قدس سره الشریف در خصوص اهمیت حج نموده ام.

حج به لحاظ تاریخی پیشینه بس ممتدی داردبه روایتی از زمان نزول آدم و حوا علیهما السلام بر كره خاكی كه منزلگاه آن حضرت وعبادتگاه ایشان و حتی قبل از آن مطاف فرشتگان بوده است ، تخریب خانه خدا در زمان طوفان نوح و تجدید بنای آن توسط حضرت ابراهیم(ع ) یعنی 4 هزار سال قبل بوده كه به جرأت می توان گفت كعبه كهن ترین معبدی است كه تاریخ بشر سراغ دارد و تا كنون جایگاه خود را حفظ كرده است و یكی از پر استقبالترین معابد جهان شمرده می شود ....

...

د ) تسلیم محض الهی و كشتن هواهای نفس :

فلسفه قربانی تسلیم محض و اطاعت بی قید و شرط الهی است . حقیقت قربانی كشتن هوای نفس و آز و طمع است كه آدمی را به خداوند نزدیك می سازد .

امام صادق ( ع ) در این باره می فرماید : " واذْبَحْ حنجرة الهدی و الطّمع عندالذبیحه " [1]

" با قربانی كردن حلقوم هوا و طمع را ذبح كن و از خود دور گردان "

اهمیت قربانی :

" والْبُدْنَ جعلناها لَكُمْ مِنْ شعائرِ اللهِ لَكُمْ فیها خَیْرٌ فَاذْكُرُواسْمَ اللهِ عَلَیْها صَوافَّ فَإذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِموُا القانِعَ و المُعْتَرَّ كَذلِكَ سَخَّرْ ناها لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرون " [2]

" برای شما قربانی ها ( شترهای چاق و فربه ) را از شعائر خدا قرار دادیم كه برای شما در آنها خیر و بركت است ، پس نام خدا را در حالی كه به صف ایستاده اید بر آنها ببرید و چون به پهلو در افتادند از گوشت آنها بخورید و به مستمندان قانع و فقیران معتر را نیز از آن اطعام كنید ، این گونه ما آنها را برای شما مسخر كردیم شاید شكر كنید . "

خداوند متعال در چند جای قرآن اشاره صریح به مسأله قربانی داشته و با تعبیرات مختلف بیان نموده است كه حاكی از اهمیت قربانی در مناسك حج دارد به طوری كه در این آیه قربانی از شعائر و نشانه های دین الهی دانسته شده است .

آداب قربانی :

1. ذكر نام خدا ( فلسفه ذكر نام خدا در تفسیر آیه 34 سوره حج آمده است )

2. بستن دستها و پاهای آنها ( صوافّ )

در روایات وارد شده است كه اگر قربانی شتر باشد به حالت ایستاده دستهایش را به یكدیگر ببندند سپس كاردی در گودی گردن او وارد كنند . اگر گاو باشد دست ها و پاهایش را ببندند و دمش را آزاد بگذارند .

3. رو به قبله و گفتن ذكر و نام خدا بر آن هنگام ذبح .

تفاوت قانع و مصرّ :

قانع به شخص قناعت كننده می گویند كه اگر چیزی به او داده شود قناعت می كند و از طریق سئوال و درخواست كردن آبروی خود را نمی ریزد .

معتر: كسی كه سئوال و درخواست كند و چیزی كه به او داده شود ، قناعت نكند .

[1] – بحار 99 : 124/1

[2] .حج 36