پایان نامه بررسی تاثیر مسئولیت واردکنندگان خسارت بر زیان دیده

پایان نامه بررسی تاثیر مسئولیت واردکنندگان خسارت بر زیان دیده

چکیده

در حقوق ایران، بر مبنای قاعده لاضرر و با در نظر گرفتن مصلحت زیاندیده و نظم عمومی در جامعه، در رابطه بین زیان دیده و مسئولان متعدد،مسئولیت تضامنی حاکم بر مسئولیت مدنی مسئولان متعدد بوده که شامل موارد عدم تقسیم و توزیع مسئولیت جبران خسارت وارده، بین مسئولان متعدد می باشد. از مهمترین مسئولیت مذکور نیز می توان به ترتب ایادی غاصبانه، جمع مسئولیت نوعی دارنده وسایل نقلیه موتوری زمینی با مقصر حادثه و جمع مسئولیت تولید کننده با ضمان فروشنده خودروی معیوب، اشاره نمود.اما علاوه بر مسئولیت مذکور، انواع دیگری از مسئولیت وجود دارد که خصوصیت مشترک آنها، تقسیم مسئولیت جبران خسارت، بین مسئولان متعدد می باشد. از جمله در اتلاف همواره و در تسبیب، چنانچه نحوه مداخله در ایجاد خسارت و یا میزان تقصیر مسئولان قابل تعیین نباشد، مسئولیت به طور مساوی بین مسئولان متعدد تقسیم می شود. 

واژگان کلیدی: زیان دیده، مسئولیت مدنی، تعدد اسباب، مسئولیت تضامنی

مقدمه

تعداد مسؤولان جبران خسارت در مسؤولیت های مدنی و اثر آن بر حق زیاندیده برای مطالبه  غرامت، از جمله مسائل  بسیار مبتلی به در حوزه کاربرد اصول و قواعد حاکم بر مسؤولیت مدنی در روابط حقوقی اشخاص است، که نه تنها در رابطه با  بعضی مصادیق آن خلاء قانونگذاری وجود  دارد، بلکه  حتی در مواردی نیز  که موضوع مقررات موضوعه قرار گرفته اند تعارض، تضاد و عدم پیروی از اصل و قاعده ای واحد در نصوص قانون بگونه ای است که ظاهراً  به هیچ وجه  امکان آنکه تمامی مصادیق را تابع انتظام  حقوقی خاصی دانست وجود ندارد.

وضع قواعد مختلف و در بعضی موارد متعارض و متضاد در رابطه با مصادیق وضعیت تعدد مسؤولان جبران خسارت ، چه مبنایی دارد؟ آیا ضرورت لحاظ ماهیت های مختلف مصادیق متنوع و گوناگون، منجر به وضع  این چنین قواعد متعدد و مختلف شده است؟ قانونگذار در وضع این قواعد و اصول مختلف چه هدفی را تعقیب می نماید؟

مصادیق گوناگون وضعیت تعدد مسؤولان  چیست؟ نحوه تقسیم مسؤولیت  بین دو یا چند نفر که با هم موجب ایجاد خسارت شده اند و خسارت منتسب به همه آنها است، چگونه باید صورت پذیرد؟زیاندیده برای جبران خسارت به هر یک از آنان به چه میزان می تواند رجوع  کند؟ به هر یک  برای همه خسارت و یا نسبت به سهم ایشان در ایجاد خسارت؟

قانون مدنی در خصوص موارد مذکور فوق ساکت است و حکمی ندارد. آیا می توان از حکم مقرر در مورد غاصبان برای موارد فوق نیز استفاده کرد و قائل به مسئوولیت همه مسؤولان شد؟

 ماهیت مسؤلیت ایادی متعاقب غاصبانه چیست؟ همان مسؤولیت تضامنی است یا ماهیت ویژه ای  دارد؟ آیا قاعده  و اصل خاصی که مقتضی حکم به مسؤولیت همه مسؤولان در جبران کل خسارت باشد وجود دارد؟

 بعضی از حقوقدانان در خصوص حکم ماده 335  قانون مدنی و نحوه تقسیم مسؤولیت متعدد و تردید کرده و بدون ارائه  استدالال  در خصوص این که چرا اصول و قواعد حاکم بر مبنای احراز مسئولیت و توزیع آن  بین  مسؤولین متعدد بر اساس  درجه تأثیر فعل رتکابی هر یک از مسؤولان در جبران خسارت را که بر گرفته از فقه و مصرح در قانون مدنی است، کافی نمی دانند؟ به ذکر  بعضی نظریات در حقوق  فرانسه و فقه اسلام  در کنار احکام مقرر در موادی از قانون مدنی  و قانون مجازات  اسلامی به عنوان  راه حل مشکل پرداخته و البته در نهایت نیز نتیجه گیری نکرده اند که از میان نظریات و راه حل های مختلف کدام یک ارجح می باشد(کاتوزیان،1374،صص414-417).

در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 نیز تحت عنوان اشتراک در جنایت، مقررات ویژه ای با مسؤولیت مسؤولان متعدد و نحوه جبران  خسارت زیان دیده  بر اثر ارتکاب فعل یا ترک فعل  مشترک منجر به خسارت مالی و بدنی وارده به اشخاص مقرر گردیده بود. به موجب ماده 334 قانون مذکور:«هر گاه  دو نفر با یکدیگر  برخورد کنند و در اثر برخورد کشته شوند، هر دو سوار باشند یا پیاده یا یکی سوار و دیگری پیاده باشد در صورت شبه  عمد نصف دیه هر کدم  از مال  دیگری پرداخت می شود...» این حکم  که منطبق با نظریه  فقها  شیعه سنی است، بر این پیش فرض استوار است که قتل هر یک از طرفین ناشی از فعل یا ترک فعل  زیان بار طرف مقابل  و همچنین فعل یا ترک فعل  زیان بار خود او به صورت توأم  است و میزان تقصیر یا درجه تأثیر اقدام زیان بار ایشان تأثیری در میزان مسؤولیت ندارد.

از حکم مقرر در این ماده و همچنین مواد 212، 215، 335، 336، 337 قانون مذکور (قانون مجازات  اسلامی مصوب 1370)که در آن ها نیز حکم به پرداخت  دیه به طور مساوی بین مسؤولین متعدد داده شده است، بعضی از حقوقدانان چنین نتیجه گرفته اند که «در قانون ایران پرداخت دیه به تناسب تقصیر، موضوعیتی نداشته بلکه همواره باید حکم به پرداخت  دیه از سوی همه شرکاء بالسویه صادر شود».( صادقی،1386،ص352)

فهرست مطالب

عنوان                                                   صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- فعل یا ترک فعل شخص.... 7

1-1-1- ترتب ایادی غاصبانه. 8

1-1-2-توکیل فضولی.. 9

1-1-3- تصادم. 10

1-1-3-1- وقوع تصادم بین دو یا چند کشتی............................................................................... 10

1-1-3-2- برخورد دو یاچند نفر با یکدیگر................................................................................. 11

1-1-4- مسؤولیت کارمندان اداری و کارگران در قانون مسؤولیت مدنی 1339................................. 16

1-1-5- مسؤولیت قیم درصورت تعدد......................................................................................... 17

1-1-6- مسؤولیت مدنی تضامنی در قانون تجارت........................................................................ 18

1-2- فعل یا ترک فعل دیگری، مالکیت یا تولید و ساخت اشیاء....................................................... 19

1-2-1- مسؤولیت ناشی از فعل یا ترک فعل دیگری...................................................................... 20

1-2-1-1- مسؤولیت ناشی از تقصیر در نگهداری و سرپرستی....................................................... 20

1-2-1-2- مسؤولیت دولت و شهرداری ها و مؤسسات وابسته به آن ها.......................................... 22

1-2-1-3- مسؤولیت مدنی کارفرما در مقابل شخص ثالث زیان دیده.............................................. 22

1-2-1-4- مسؤولیت عاقله........................................................................................................ 23

1-2-1-5- مسؤولیت دولت....................................................................................................... 24

1-2-1-6- صندوق جبران خسارت بدنی..................................................................................... 25

1-2-2- مسؤولیت ناشی از مالکیت، تولید و یا ساخت اشیاء........................................................... 26

1-2-2-1- مسؤولیت مالک و ضمان مقصر.................................................................................. 26

1-2-2-2- مسؤولیت ناشی از تولید و ساخت اشیاء...................................................................... 29

فصل دوم: نوع مسؤولیت مدنی مسؤولان متعدد

2-1- نظریه ها و راه حل............................................................................................................. 33

2-1-1- مسئولیت تضامنی.......................................................................................................... 34

2-1-2- تقسیم مسئولیت به نسبت سهم هر یک از اسباب............................................................... 35

2-1-3- تقسیم مسئولیت به نسبت درجه تقصیر............................................................................ 36

2-1-4- تقسیم مسئولیت به طور مساوی...................................................................................... 37

2-1-5- توزیع خسارت در رویه قضایی....................................................................................... 38

2-1-6- راه حل ارجح............................................................................................................... 38

2-2-مسئولیت تضامنی................................................................................................................ 39

2-2-1- مفهوم و ماهیت تضامن.................................................................................................. 39

2-2-1-1- مفهوم تضامن........................................................................................................... 39

2-2-1-2- ماهیت تضامن.......................................................................................................... 40

2-2-2- حکم تضامن در فقه....................................................................................................... 41

2-2-2-1- ادله ناظر به منع ضمانت تضامنی................................................................................. 41

2-2-2-2- ادله ناظر به منع مسئولیت تضامنی(توجیه عقلی)........................................................... 41

فصل سوم: آثار و احکام راجع به نوع مسؤولیت مسؤولان متعدد 

3-1- آثار ناشی از مسؤولیت تضامنی............................................................................................ 44

3-1-1- آثار ناشی از مسؤولیت تضامنی در روابط بین زیاندیده و مسؤولان متعدد............................. 44

3-1-1-1-  امکان رجوع به هر یک از مسؤولان و مطالبه جبران کل خسارت................................... 44

3-1-1-2- بری شدن ذمه تمام مسؤولان در برابر زیان دیده در اثر پرداخت خسارت توسط هریک از آنها..   46

3-1-2-آثار ناشی از مسئولیت تضامنی در روابط بین مسئولان تضامنی با یکدیگر.............................. 49

3-1-2-1- حق رجوع مسؤولان تضامنی به یکدیگر...................................................................... 51

3-1-2-2- تحمیل سهم معسر و ورشکسته به مسؤولین موسر........................................................ 55

3-2- احکام ناشی از مسؤولیت تضامنی........................................................................................ 56

3-2-1- احکام ماهوی............................................................................................................... 56

3-2-1-1- اصل جبران خسارت زیاندیده به صورت کامل............................................................. 56

3-2-1-2-اصل تأثیر جهات مخففه............................................................................................. 58

3-2-1-3- اصل مقابله با خسارت............................................................................................... 59

3-2-1-4- اصل قابل پیش بینی ضرر.......................................................................................... 59

3-2-2- احکام شکلی (شرایط اقامه دعوی از سوی زیاندیده)......................................................... 60

3-2-2-1- ذینفع بودن............................................................................................................... 60

3-2-2-2- ذی سمت بودن........................................................................................................ 62

3-3- سایر انواع مسؤولیت ها...................................................................................................... 62

3-3-1- توزیع مسؤولیت بین مسؤولان متعدد به نحو مساوی......................................................... 62

3-3-1-1- تساوی در ضمان ناشی از اتلاف................................................................................. 63

3-3-1-2- تساوی در ضمان ناشی از تسبیب................................................................................ 64

3-3-2- توزیع مسؤولیت بر مبنای میزان دخالت هریک از مسؤولان در ایجاد خسارت....................... 65

3-4-نتیجه گیری........................................................................................................................ 66

منابع. 69

چکیده انگلیسی.. 71